Podczas gdy dyskusje na temat ADHD skupiają się na charakterystycznych objawach u chłopców, rzeczywistość kobiet i dziewczynek z tym zaburzeniem często pozostaje w cieniu. Społeczna narracja przedstawia nam obraz hiperaktywnego, „biegającego po ścianach” chłopca, przez co ADHD u dziewczynek i kobiet jest nierozumiane, niezauważane i pomijane. Dlaczego ADHD u kobiet i dziewcząt tak często pozostaje niezdiagnozowane? Jakie nietypowe objawy u nas występują?
CO TO JEST ADHD?
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) to zaburzenie neurorozwojowe, wpływające na niemal każdy obszar życia. Charakteryzuje się trudnościami w utrzymaniu koncentracji oraz nadmierną impulsywnością i nadpobudliwością. Do niedawna uważano, że ADHD dotyczy wyłącznie dzieci, a przede wszystkim chłopców. Dziś wiemy, że nie mija ono z wiekiem, choć objawy u osób dorosłych mogą być nieco mniej nasilone.
OBJAWY ADHD
Klasyfikacja DSM-5, czyli aktualna wersja klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego wyróżnia trzy podtypy ADHD:
- z przewagą objawów zaburzeń uwagi
- z przewagą objawów nadpobudliwości i impulsywności
- mieszany
Żeby objawy świadczyły o ADHD, muszą utrzymywać się minimum 6 miesięcy, mieć znaczący, negatywny wpływ na funkcjonowanie w różnych obszarach życia, np. w szkole, w pracy lub w relacjach towarzyskich oraz powinny pojawić się przed 12 rokiem życia.
Niektóre objawy z obszaru zaburzeń uwagi:
- Trudności w utrzymaniu uwagi na jednym zadaniu przez dłuższy czas
- Trudności w organizacji i planowaniu działań, zarówno w szkole, pracy jak i w codziennym życiu
- Podatność na dekoncentrację i popełnianie błędów
- Częste zapominanie o zadaniach czy wydarzeniach, gubienie rzeczy
Niektóre objawy z obszaru nadpobudliwości i impulsywności:
- Nadmierna aktywność ruchowa, wiercenie się, machanie nogami
- Gadatliwość, oversharing, przerywanie innym
- Odczuwanie ciągłego niepokoju i napięcia
- Skłonność do impulsywnych działań bez przemyślenia ich konsekwencji
- Trudności z odpoczywaniem
Wśród mniej typowych objawów ADHD wyróżniamy m.in:
- Hiperfokus, czyli hiperkoncentracja na interesującym temacie czy zadaniu
- Problemy sensoryczne, np. duża wrażliwość na zapachy, dźwięki czy tekstury
- Trudności z postrzeganiem czasu, co często skutkuje spóźnianiem się
ADHD U DZIEWCZĄT
U dziewcząt i kobiet z ADHD może występować więcej nietypowych, a mniej widocznych na pierwszy rzut oka objawów. Charakteryzujemy się głównie objawami z zakresu deficytu uwagi, mniej za to u nas typowych objawów nadpobudliwości psychoruchowej, co nie oznacza, że one wcale nie występują. Myśląc stereotypowo o ADHD wiele osób ma w głowie obraz biegającego po klasie, sprawiającego trudności wychowawcze chłopca. U dziewczynek ADHD może wyglądać zupełnie inaczej. Dziewczynki z tym zaburzeniem często zapominają spakować piórnik albo strój na WF do szkoły lub odrobić pracę domową, mogą mieć trudności w nauce, choć nie od samego początku. Osiągają efekty nieadekwatne do czasu i energii poświęconej na wykonanie zadania. Dziewczynki z ADHD są zapominalskie, gadatliwe i mają problem, aby się skupić na lekcjach, łatwo się rozkojarzają i zamiast na tablicę, patrzą przez okno. Dziewczynki z ADHD często też słyszą, że chodzą z głową w chmurach oraz że są „zdolne, ale leniwe” i z taką właśnie łatką wkraczają w nastoletnie, a następnie w dorosłe życie wierząc, że są gorsze od innych oraz że czegoś im brakuje.
ADHD U DOROSŁYCH KOBIET
Dorosłe kobiety z ADHD mierzą się na co dzień z szeregiem trudności. Dominują u nas problemy z koncentracją i pamięcią, nie radzimy sobie z organizacją codziennego życia, płaceniem rachunków na czas czy załatwianiem urzędowych spraw. Często mamy trudności w utrzymywaniu relacji, jesteśmy również bardziej podatne na występowanie impulsywnych zachowań, takich jak kompulsywne, nieprzemyślane zakupy. Wiele z nas, kobiet z ADHD rozpoczyna wiele kierunków studiów, których następnie nie udaje się nam ukończyć. Podobnie bywa z życiem zawodowym- wiele z nas ma długą listę prac, które straciłyśmy lub z których same zrezygnowałyśmy z powodu spadku motywacji, lub utracenia zainteresowania wykonywanymi zadaniami. Wiele z nas otrzymało diagnozę ADHD dopiero w wieku dorosłym, po latach bezskutecznego leczenia na depresję, chorobę afektywną dwubiegunową, zaburzenia lękowe, zaburzenie osobowości typu borderline i inne. Często gdy trafiamy w końcu do gabinetu psychiatry specjalizującego się w ADHD mamy już bogatą historię leczenia psychiatrycznego. Wiele z nas otrzymuje diagnozę tak późno, ponieważ jako osoby z przypisaną kobiecą rolą płciową lepiej się maskujemy. W końcu od dziecka wymaga się od nas, abyśmy były grzeczne i posłuszne, wmawia się nam, jak wielu rzeczy zwyczajnie nie wypada, bo jesteśmy dziewczynkami. Wykształca się u nas ta bardziej lękowa strona, jesteśmy zmęczone i przeładowane, nie pasujemy do neurotypowego świata i mocno to odczuwamy, zaliczając kolejne porażki.
DIAGNOZOWANIE ADHD U DZIEWCZĄT I KOBIET
Stawiane nam od dziecka oczekiwania co do tego, jakie mamy być i jak mamy się zachowywać, wpływa na to, że wiele z nas skutecznie maskuje swoje objawy ADHD, aby dopasować się do neurotypowego świata i w miarę możliwości nie pokazywać na zewnątrz swoich trudności. Wpływa to na problemy z otrzymaniem diagnozy, która jest konieczna, aby chociażby rozpocząć farmakoterapię i/lub dobrze dopasowaną do nas psychoterapię. Z uwagi na maskowanie, nasze objawy ADHD mogą zostać zinterpretowane jako objawy zupełnie innych zaburzeń, co opóźnia otrzymanie właściwej diagnozy i podjęcie leczenia. Nie znaczy to jednak, że jesteśmy skazane na niezdiagnozowanie i życie w poczuciu, że coś jest z nami nie tak. Rosnąca świadomość ADHD, w tym ADHD u kobiet sprawia, że coraz więcej z nas ma szansę na otrzymanie właściwej diagnozy i podjęcie leczenia, co skutkuje znaczącą poprawą naszego funkcjonowania w wielu aspektach życia.
Julia Tarasiewicz
@kociawruszka
